Op zaterdag 6 oktober 2021 werd er een bezoek gebracht aan de Historische Fruitrassen Tentoonstelling bij de Fruithof te Frederiksoort. Samen met Marcel Tross en Stephanie Winkelhorst Slusthusz.

De dag begon met twee interessante sprekers,
Bertus Meijer: onderzoeker fruitrassen bij PPO Randwijk en adviseur bij de Fruithof
Eddy Vets: Belgische pomoloog

Of het toeval het wilde of niet maar na deze sessie klaarde het weer op en werd het droog en prachtig weer. Als eerste werd de fruittentoonstelling bezocht, smaakvol ingericht met vele historische fruitrassen met een goed gevulde proeftafel en voorzien van heel veel (natuurlijk)licht. Vervolgens bezochten wij de boomgaarden op het 8 ha grote terrein welke is onderverdeeld in kleinere boomgaardjes. Ook was het mogelijk om meegebracht fruit tot sap te persen.

Uiteindelijk kwamen wij aan in de “kopkas” hier stonden de determineerders klaar om het meegebrachte fruit van de bezoekers van een juiste naam te voorzien, vaak lukte dat maar er bleef ook wat liggen voor nader onderzoek.
Om de determinatie was het mij te doen. Op uitnodiging van Marcel ben ik meegegaan naar deze tentoonstelling om ervaring op te doen in het determineren van fruit.
De reden van dit alles heeft namelijk te maken met de determintatie cursus die enkele weken gestart is. Zodoende kon ik eens meemaken hoe dit nu in praktijk verliep. En dat bleek niet mee te vallen. Vaak was er sprake van zaailingen en die zijn niet goed thuis te brengen. Al met al is het een interessante dag geworden maar met betrekking tot het eigen maken van determineren van het fruit is er nog veel werk aan de winkel de komende 3 cursus dagen.

Een foto impressie van deze dag:

Kort verslag van het derde en laatste gedeelte van de hoogstam snoeicursus, de pruimensnoei. Op 1 september werd de laatste sessie gehouden van de Hoogstam snoeicursus de zogenaamde pruimensnoei. De pruimen en kersen (de steenvruchten) worden gesnoeid in de periode augustus tot half september want deze periode geeft de minste kans op besmetting met loodglans doordat de snoeiwonden in deze periode binnen 10 dagen gesloten zijn.

Het was weer een interessante sessie waarbij Marcel duidelijke en heldere antwoorden gaf op de vragen van de cursisten. Na het theoretische gedeelte vond het praktisch gedeelte weer plaats in de boomgaard van Erwin aan de Eibergsestraat. De cursisten waren na aflopen tevreden en zien niet meer op tegen het snoeien van fruitbomen.

De cursisten hadden wel 1 wens namelijk de cursus laten plaats vinden van 09:00 uur tot ongeveer 13:00 uur. Van 10:00 uur tot 15:00 uur vonden zij achteraf toch wel een lange periode. Hier zal de volgende keer rekening mee gehouden worden. Ook werden er vragen gesteld hoe je fruitbomen het beste kunt vermeerderen. Dit kan door oculeren of enten. Bij voldoende animo zullen wij hier samen met Marcel ook een cursus voor opzetten. De familie Schreever heeft al een locatie aangeboden waar wij de cursus kunnen houden.

Afgelopen week een bezoek gebracht aan de Kreislehrgarten in Steinfurt Duitsland. De intree is gratis en het bezoek is zeer zeker de moeite waard. Na het bzoek aan de tuin werd een bezoek gebracht aan Steinfurt met zijn oude centrum en kasteel.

De onderwijstuin van Steinfurt is een unieke faciliteit. Elk jaar trekt het meer dan 50.000 tuinliefhebbers. De tuin heeft een oppervlakte van ongeveer 30.000 vierkante meter en is opgericht in 1914 in het district Steinfurter Burgsteinfurt als "Cirkel fruit- en groententuin” met een eigen bijenstal. Sindsdien is het een demonstratie en schooltuin waar iedereen kan leren over de vele mogelijkheden van het tuinontwerp.
Eerder was fruit en groenteteelt het middelpunt van de belangstelling. Vandaag de dag gaat het vooral om de tuin voor recreatie, ze zijn ontworpen volgens individuele behoeften en voorkeuren. Toch neemt de boomgaard een focus op onderwijs tuinieren. Door het ruime fruit assortiment, is het een erkende opleidingsorganisatie voor tuinders die gespecialiseerd zijn in de fruitteelt.

De boomgaard is een centraal punt in de onderwijstuin. Met een oppervlakte van 15.000 vierkante meter, vindt je tal van fruit soorten, waarop de verschillende teeltmethoden (hoog- half- laagstam) worden getoond. Ongeveer 300 verschillende variëteiten rijpen er elk jaar. Naast de appel, vindt je peren, pruimen, kersen, kweeperen, besvruchten en wilde vruchten bomen.

De leertuin wil met deze tuin informatie en advies beschikbaar stellen voor het kweken van fruit in eigen tuin. Dit is de reden waarom veel boomvormen worden gepresenteerd, die in het bijzonder geschikt zijn voor thuis en de kleine tuin. Voortdurend nieuwe variëteiten worden aangeplant om hun robuustheid te testen. De aanbevelingen zijn speciaal aangepast aan het klimaat van Münsterland. Bijzonder aandacht wordt besteed aan het behoud van zeldzame regionale rassen.

Naast de individuele begeleiding biedt de onderwijstuin ook seminars over fruit zoals snoeien, enten, boomverzorging en gewasbeschermingsmiddelen. Appels, peren en pruimen zijn beschikbaar van augustus tot december in de directe verkoop.

Tijdens ons bezoek stonden enkele appelbomen zelfs in bloei. Dit leverde een komisch gezicht op: een boom vol met appels en bloesems. Zie onderstaande foto’s.

Meer informatie kunt u hier vinden.

Kort verslag van het tweede gedeelte van de hoogstam snoeicursus, de zomersnoei.
Het theoretisch gedeelte van deze dag begon weer om 10:00 uur in het IVN gebouw aan het Dievelaarslaantje. Helaas waren enkele cursisten afwezig door ziekte en vakantie.
Na het inleidend woord door Erwin start Marcel de ochtend sessie. Aan de hand van een PowerPoint presentatie vond er even een korte herhaling plaats van de voorjaarssnoei waarna het theoretisch gedeelte werd gegeven. Aan de orde kwam wat de zomersnoei inhoud. Waarom je beter de gevormde waterloten kunt weghalen etc.. In het kort kwam ook aan de orde waarom dit jaar om sommige plekken wel een goede vruchtzetting heeft plaats gevonden en op andere plekken niet. Kortom weer een interessante sessie.

Na de lunch vertrokken wij naar de boomgaarden van Erwin aan de Eibergsestraat. Vannacht heeft het nog veel geregend, totaal 36mm, maar het praktijkgedeelte kon gelukkig doorgaan, het was droog en uitermate geschikt snoeiweer. Iedere aanwezige cursist kon het geleerde in praktijk brengen en mocht een fruitboom onderhanden nemen. Rond 14:30 uur zat het erop en keerde de cursisten voldaan huiswaarts. 

Hoewel het seizoen goed begon met veel bloesems in april voor alle fruitsoorten, werden de fruitbomen in april getroffen door enkele uitzonderlijke koude nachten. Ook bleef tot eind april de gemiddelde temperatuur hangen rond de 6 tot 7 graden.
Deze koude temperaturen en het gebrek aan zon zorgde ervoor dat de bestuivende insecten zoals bijen weg bleven. De vorst schade van begin februari valt enigszins mee.

Voor de kersen was de vruchtzetting goed maar kon beter. Voor het overige fruit is dit een ander verhaal. Voor de pruimen, appels en peren valt de vruchtzetting, door de koude april ronduit tegen en moet 2012 als een verloren jaar worden beschouwd.
Het klein fruit doet het daar en tegen rond uit goed met een goed oogst.

De kans, op een goede vruchtzetting in het komend jaar, is groot doordat de fruitbomen nu alle energie besteden aan het vormen van vruchtknoppen voor het komend jaar.

Afgelopen nacht heeft het goed gevroren. Het werd een vorstdag met een minimum temperatuur van –2.3°C. Op klomphoogte daalde de temperatuur zelfs tot –3.4°C. Extreem was dit niet. Op 2008 vroor het 17 april zelfs –4.1 graden.

Fruitbloesems zijn uitermate gevoelig voor vorstdagen in de lente. Lentenachtvorst kan de geopende fruitbloesems beschadigen waardoor er een grote kans is op een misoogst. Vroegbloeiende fruitsoorten, zoals kers- pruimenbomen hebben meer kans op vorstschade dan de laatbloeiende fruitsoorten. Perenbomen bloeien daarin tegen wel weer vroeger dan appelbomen en zijn daardoor ook gevoeliger voor bevriezen van de bloemen. Het jonge blad van de walnoot is ook gevoelig voor vorst, en zal na bevriezing afvallen. Hiertegen is weinig te doen.

Dat deze temperatuurdaling niet zonder gevolgen bleef was ’s ochtends duidelijk te zien aan de fruitbomen. De in bloei staande kersen- en pruimenbomen hadden het koud gekregen en lieten de bloemkopjes hangen. Zie ook de foto’s. ’s Middags bleek de schade mee te vallen en vlogen de eerste bijen weer op de bloemen. Of deze vorst er voor gaat zorgen dat de fruitoogst dit jaar slecht zal verlopen moeten we af wachten.
Van de walnootbomen zijn de jonge uitlopers wel bevroren en moeten wij even geduld hebben hoe de boom hierop zal reageren.

Ook de uitgelopen rozen hebben er van langs gekregen. Vooral de Engelse Liaanrozen (Ramblers). Dit zijn rozen die zeer lange uitlopers maken en uitbundig kunnen bloeien.

De kersenbomen staan nu volledig in bloei. De eerste bloei van de zoete Morel was op 3 april waarop de volledige bloei volgde op 5 april. Voor de pruim Reine Victoria ging de eerste bloem open op 5 april en volgde de volle bloei op 10 april. De overige pruimensoorten komen binnenkort allemaal in volledige bloei. De heerlijke geurende bloemen zijn al op redelijke afstand te ruiken.

Van de peer Super Trevoux ging de eerste bloem op 13 april open. Daarin tegen staat de stoofpeer Gieser Wilderman nu al volop in bloei. De rest van de soorten komen binnenkort in bloei.
De bloei van de appels laten nog even op zich wachten maar dat zal niet lang meer duren.

Helaas is de temperatuur over de periode 3 april tot nu, 15 april, overdag niet boven de 13 graden Celsius geweest. Daardoor werden de bloemen van de kersen maar mondjesmaat bestoven door de bijen en dan nog alleen tijdens de zonnige perioden. Ook vond er bestuiving plaats door enkele hommels.
Of het een goed kersenjaar wordt zal in juni en juli blijken.

Of de vorstperiode van begin februari tot midden februari vorstschade aan de fruitbomen heeft opgelopen blijft even afwachten. De vorstperiode ging gepaard met enkele dagen strenge vorst. Dat er mogelijke schade kan zijn opgetreden heeft te maken met de zeer zachte december en januarimaanden van de afgelopen winter. Daardoor waren er al enige knopzettingen opgetreden.

Je kunt controleren op vorstschade door enkele vruchtknoppen door te snijden. Zijn ze van binnen deels bruin tot zwart gekleurd, dan is er vorstschade en zal de bloesem niet uitlopen.

Afgelopen zaterdag heeft het praktijkgedeelte plaatsgevonden van de voorjaars snoeicursus.  Door het extreem koude weer van zaterdag 4 februari werd dit gedeelte van de cursus verplaatst naar zaterdag 18 februari.

Het was een winderige en daardoor frisse ochtend. Na de koffie en het uitreiken van de bestelde snoeigereedschappen werd het snoeien rond tien uur aangevangen.
Marcel behandelde eerst een fruitboom waarna de cursisten aan de slag konden. Gesnoeid werden de appel en peren hoogstamfruitbomen. Als eerst vond de vormingssnoei plaats aan de jonge twee tot drie jarige fruitbomen.
Na de tweede koffie ronde en een korte ent demonstratie vond de onderhoudssnoei plaats aan de 20 jarig oude fruitbomen. Rond kwart over twaalf zat de praktijk sessie erop. Een ervaring rijker en een beetje verkleumd keerden alle 22 cursisten huiswaarts.

Kort verslag van de eerste voorjaars hoogstam snoeicursus aan 22 cursisten in Haaksbergen.
Het theoretisch gedeelte van deze dag zou zaterdag 4 februari starten om 10:00 uur in het IVN gebouw aan het Dievelaarslaantje. Maar door de extreme kou van –12.6 graden is dit uitgesteld naar 10:15 uur. Er waren namelijk cursisten die de sloten van de auto niet open konden krijgen in verband met bevriezing.
Na het inleidend woord door Rene start Marcel de ochtend sessie. Aan de hand van een PowerPoint presentatie en een Flip-over wordt het theoretisch gedeelte gegeven. Aan de orde kwamen de ontwikkeling van hoogstamfruitbomen, verschil tussen appel, peer, pruim en kersenbomen de vormsnoei, onderhoudssnoei en achterstallig onderhoud. In het kort werd ook aangehaald wat te doen met ziekten, valfruit en bladval. Kortom een interessante sessie.
Ter afsluiten werden de snoeigereedschappen behandeld en waar deze verkrijgbaar zijn. Al snel waren 10 snoeischaren besteld met extra kortings mogelijkheid.
Na de lunch met een heerlijk tomatensoepje, bereid door Anette, vertrokken wij naar de boomgaarden van Erwin aan de Eibergsestraat. Door het extreem koude weer en de verwachting voor de komende dagen werd afgezien van daadwerkelijke snoei. Hiervoor in de plaats leidde Marcel de cursisten langs enkele fruitbomen en gaf aan waar en hoe er gesnoeid moest worden. Rond 14:00 uur zat het erop en keerde de cursisten voldaan huiswaarts.
Het praktische gedeelte van de voorjaarscursus is door het extreme weer verplaatst naar zaterdag 18 februari van 10:00 tot 12:00 uur.

De Fruitpluktuin bestaat uit drie hoogstamboomgarden groot totaal ongeveer 0,6 Ha.
De eerste hoogstamfruitbomen zijn aangeplant in 1991. De oudste fruitbomen zijn zodoende al meer dan 20 jaar oud. De laatste boomgaard werd aangeplant in 2009, de vruchten van deze fruitbomen zijn nog niet allemaal pluktijp.
De boomgaarden bestaan hoofdzakelijk uit hoogstamfruitbomen. Voor de boomgaard op het zuiden werden halfstam fruitbomen aangeplant in verband met de beschikbare ruimte.

Momenteel telt de boomgaard 50 fruitbomen, verdeeld over 16 verschillende appel-, 12 peren-, 6 pruimen- en 9 kersenrassen. Ook vind je er perzik, moerbei, mispel, kweepeer, walnoot, tammekastanje en diverse kleinfruit.

De boomgaard is voorzien van randbeplanting en is in de loop der jaren uitgegroeid tot een waardevol stukje natuurgebied ten zuiden van Haaksbergen. Zo nestelen er diverse soorten vogels en kun je er vele soorten insecten en dieren vinden.

Door het volgen van diverse soorten cursussen en workshops, onder ander bij de De Fruithof te Frederiksoord, is de interesse en liefhebberij tot hoogstamfruitbomen alleen maar toegenomen. Dit resulteerde in  het organiseren, in 2012,  van de eerste snoeicursus gehouden binnen de gemeente Haaksbergen.

De foto serie van de fruitbeschrijving kwam tot stand door een selectie uit meer dan 6000 gemaakte foto’s. Hiervan bleven rond de 600 foto’s over die op de website geplaatst zijn. In 2009 werd begonnen met het maken van deze foto’s. Tot op dit moment zijn de laatste foto’s nog niet gemaakt. Het zal dus nog wel enkele jaren duren voordat de gehele serie gereed is.

Blik op de toekomst.
Naar de toekomst toe is het de bedoeling om nog diverse oude rassen hoogstamfruitbomen aan te planten zodat het plaatje compleet wordt. Waaronder: Keuleman appeltje (appel), Eisdener Klumpke (appel), Josephine de Malines (peer), Bonne Louise d’ Avranches (peer), Betuwe kwets (pruim).