Extreme droogte in de boomgaard in het jaar 2018

Vanaf mei heeft zich een standvastig hogedrukgebied genesteld boven Scandinavië wat duurde tot begin augustus. Dit leverde hoofdzakelijk wind uit de noordoostelijke richting. Dit hogedrukgebied zorgde voor de start van een droge periode die zijn weergave niet kent en uniek was voor ons land en met name in Twente en de Achterhoek. De gort droge wind bleef maar uit de noordoostelijke hoek waaien met soms een uitzwaaier uit zuidwestelijke richting. Op het moment van dit schrijven was het begin augustus en misschien bleef het koppig hogedrukgebied hangen en heeft de extreme droogte doorgezet.
Dit weerbeeld zorgde ervoor dat het neerslagtekort, vanaf 1 april, bij ons in Haaksbergen opliep tot meer dan 300mm. Ook de grondwaterstand bereikte een record diepte van wel 160cm onder het maaiveld. Normaal ligt dit 40cm hoger. Wij konden dan ook een neerslag hoeveelheid voor de maand juli van wel 8.4mm noteren bij maximum temperaturen boven de 35graden. 1 keer zelfs 37.7 graden. Niet leuk meer. Dit zorgde voor droge sloten, gele weilanden, maïs die niet doorzet, aardappelen die te klein blijven, bomen die de bladeren laten vallen en nog veel meer.

Onderstaand twee grafieken die het verloop weergeven over 2018 met betrekking tot de gevallen neerslag, grondwaterstand en de gevallen neerslag, neerslagtekort vanaf 1 januari gemeten in Haaksbergen.

Neerslag en grondwaterstand 2018                                              Neerslag en neerslagtekort 2018

Wordt er verderop gesproken over fruitbomen dan bedoel ik hoogstam fruitbomen tenzij anders aangegeven.

Hoe ging het met de fruitbomen tijdens deze extreme droogte?
Bij ons begon het bij de kruidenierspeer. Vrijdag 20 juli nog niets aan de hand, mooi groen in het blad. Wel dien ik op te merken dat enkele weken daarvoor alle peren binnen 1 dag geel en melig werden dus niet meer geschikt voor consumptie. Dit effect werd veroorzaakt door de al zeer droge periode bij ons. Wij hadden er al twee hittegolven opzitten en de derde was in wording. Door even aan de takken te schudden vielen ze er allemaal af. Nog nooit eerder meegemaakt.
Maar nu komt het; twee dagen later op 22 juli kwamen wij terug van een weekendje weggeweest en waren al zeer veel bladeren van deze kruidenierspeer geel geworden. Kon dus gelijk aan het werk.
De stam ingepakt met twee jutezakken en deze gelijk nat gemaakt. Verder de boom ruim van water voorzien. Zo te zien gaat hij het redden met deze methode. Alle gele bladeren vielen af maar de rest bleef zitten.

Kruidenierspeer vol met geel blad                                            Kruidenierspeer 9 dagen later

De volgende dag alle fruitbomen, die niet meer mooi in het blad zaten en een gladde stam hebben, in de vroege ochtend de stam voorzien van jutezakken. Van alle jonge fruitbomen de stam voorzien van witte lakens. Dit gedaan om direct zonlicht op de stam en daaropvolgend eventuele verdroging te voorkomen.
De jutezakken en lakens werden dagelijks 2 keer per dag nat gemaakt om de stam tegen de hitte en de sterke zon te beschermen. De fruitbomen die het moeilijk begonnen te krijgen werden ruim van water voorzien door middel van bevloeiing. Dit bleek achteraf de redding.

Jonge kers ingepakt met een witte deken.

De derde hittegolf voor 2018 werd bij ons een feit en donderdag 27 juli liep temperatuur op tot 37.7 graden met een extreem sterk zon bij strak blauwe luchten en een luchtvochtigheid lager dan 25%. De UV-index was vele dagen in juli meer dan 6.5. Gaat nog wat worden die klimaat veranderingen. Ook enkele personen gesproken die jaren in de tropen hebben gewerkt maar daar was het nog nooit zo extreem geweest als die donderdag en vrijdag erop in Twente en de Achterhoek.

Vrijdag 27 juli even rond Haaksbergen gefietst en gekeken hoe andere boomgaarden er bij stonden.
Ben geschrokken. 10% van de fruitbomen is op sterven na dood. 20% van de fruitbomen staat er zeer slecht bij. Wat mij op is gevallen is dat door de extreem droge temperaturen en zeer sterke zon het wel lijkt of de sapstroom bij diverse bomen tot stilstand is gekomen. Niet alleen bij fruitbomen maar ook bij eiken, elzen vele soorten struiken etc. Al het zevenblad is bij ons ook ter ziele, dat is wel weer een voordeel.
Dit zal zeker volgend jaar effecten hebben met betrekking tot de vruchtzetting. Ik vermoed dat de bloemzetting dit jaar niet tot stand is gekomen bij diverse fruitbomen. Verder hou ik mijn hart vast met betrekking tot de wortelzetting.

Bij ons aan de fruitbomen geen verbrande vruchten maar van de mispel en een tammekastanje zijn diverse bladeren verbrand. Dit is komt door de combinatie te weinig water en volop zon.
Wat mij wel opviel is dat het meeste valfruit op de extreme warme droge dagen in no time verbranden. Kun je dus niets meer mee.

Zonnebrandschade, mispel           Zonnebrandschade, tammekastanje         Zonnebrandschade, valfruit

Wat te doen bij extreme droogte en zeer sterke zonkracht?
Tijdens dit soort periodes dien je dagelijks de fruitbomen te controleren liefst rond 6 uur in de ochtend als er nog geen sterke zonlicht is. Let dan op de bladstand. Hangen deze slap geef dan in de ochtend en avond voldoende water. Heerhaal dit dan wekelijks en niet dagelijks anders worden de wortels te verwend en groeien ze naar boven toe.
Wordt er extreme warmte verwacht en je hebt al fruitbomen die het moeilijk beginnen te krijgen en ze hebben nog een gladde stam die niet volledig bedekt wordt door een nagenoeg gesloten bladerdek pak de stam dan in met enkele jutezakken. Maak ze dan twee keer per dag nat zo rond 6;00 uur en 18:00 uur. Zo bescherm je de stam tegen direct zonlicht en verdroging.

Heb je jongen bomen die nog meer enkele jaren oud zijn, pak de stam dan in met witte lakens. In Duitsland en zuidoost Europa zie nog wel eens dat ze de stam witkalken maar ik vond het inpakken met lakens makkelijker.

Als de fruitboom tijdens een extreem droge periode niet zelf fruit laat vallen dan kun je de boom een handje helpen door te veel en slechtfruit te verwijderen (dunnen). Zo houd de boom meer vocht over om in leven te blijven.

Fruitval wegens de droogte bij de appel princess nobel

De methode van water geven die wij toepassen is bevloeien. Je legt hiervoor een slang bij de boom, onder de uiteinde van de kroon, en laat het water 20minuten lopen. Vervolgens verleg je de slag en herhaalt dit totdat je een keer rond bent geweest. Dit vond dan plaat tussen 06:00 – 09:00 uur en 18:00 – 22:00 uur.
Voor het bevloeien is de grond hart en verdicht, je kunt er met een greep dan moeilijk in komen. Tijdens en na het bevloeien is de grond mooi los en je kunt er vrij gemakkelijk met een greep inkomen. Dit is dan ook weer voordeling bij eventueel een bui. De gevallen neerslag stroomt dan niet direct meer weg omdat anders de verdroogde grond het water niet opneemt maar stroomt nu meest de bodemin en komt dan op de plekken waar je het graag wilt hebben. Tijdens het bevloeien werden extra voedingstoffen toegevoegd waaronder Kieseriet (magnesium) en Patentkali (kalium). Magnesium zorgt voor een betere sapstroom en groen blad en kalium regelt de waterhuishouding en stofwisseling.

Dat deze methode van bevloeiing zeer tijdrovend is laat zich raden daarom er wat anders opbedacht.
Er wordt nu gewerkt met een constructie bestaande uit 7 T-stukken met totaal 20m slang die rond om de fruitboom gelegd wordt. Zodoende kun je in een keer de gehele boom bevloeien.  Dit wordt toegepast voor fruitbomen  die ouder dan 20 jaar zijn.
Voor de jongere bomen een constructie bedacht van 20m druppelslang. Deze druppelslang wordt rond de boom gelegd en zodoende ruim van water voorzien. De gaatjes in de druppelslag zijn aan een kant opgeboord met een 2mm boor, dit geeft dan geen druppels maar een klein dun staaltje water. Geen groter gat toegepast en niet door de slang geboord om te veel drukverlies te voorkomen. Je wilt graag dat er uit alle gaatjes water komt.
Bovenstaande werkt perfect en je kunt zo 4 grote fruitbomen per dag bevloeien en dan ongeveer 2 tot 3 uur per fruitboom. Het voordeel is wel dat wij beschikken over een filter die tot 10m diep helder grondwater kan oppompen, geen roestwater.

Bevloeien met T-stukken constructie                              Bevloeien met de aangepaste druppelslang.

Helaas lijkt het erop dat deze extreme droogte en zeer sterke zon het toekomstbeeld gaat worden. Wij zullen dan ook (landelijk zelfs op Europees niveau) maatregelen moeten nemen om in de toekomst verdroging tegen te gaan.
De honderd vijftig meter lange fruithaag was al van druppelslangen voorzien, hier zijn tijdens de droogte periode geen nadelige effecten opgetreden.
Wel dien ik erbij te vermelden dat alle fruitbomen en struiken direct na de aanplant, en dan vervolgens in het voorjaar jaarlijks van ruime hoeveelheden potstalmest of compost worden voorzien. Dit was ons geluk met deze extreme droogte in combinatie met zandgronden.

Aandachtspunten en werkzaamheden in een boomgaard
De extreme droogte van dit jaar past helaas mooi in het lijstje van aandachtspunten en werkzaamheden mbt een boomgaard waaronder:

Bronnen:
www.fruitpluktuin.nl
www.weerstationhaaksbergen.nl
Foto’s: Erwin Lankheet