Extreme droogte in de boomgaard in het jaar 2018

Vanaf mei heeft zich een standvastig hogedrukgebied genesteld boven Scandinavië wat duurde tot begin augustus. Dit leverde hoofdzakelijk wind uit de noordoostelijke richting. Dit hogedrukgebied zorgde voor de start van een droge periode die zijn weergave niet kent en uniek was voor ons land en met name in Twente en de Achterhoek. De gort droge wind bleef maar uit de noordoostelijke hoek waaien met soms een uitzwaaier uit zuidwestelijke richting. Op het moment van dit schrijven was het begin augustus en misschien bleef het koppig hogedrukgebied hangen en heeft de extreme droogte doorgezet.
Dit weerbeeld zorgde ervoor dat het neerslagtekort, vanaf 1 april, bij ons in Haaksbergen opliep tot meer dan 300mm. Ook de grondwaterstand bereikte een record diepte van wel 160cm onder het maaiveld. Normaal ligt dit 40cm hoger. Wij konden dan ook een neerslag hoeveelheid voor de maand juli van wel 8.4mm noteren bij maximum temperaturen boven de 35graden. 1 keer zelfs 37.7 graden. Niet leuk meer. Dit zorgde voor droge sloten, gele weilanden, maïs die niet doorzet, aardappelen die te klein blijven, bomen die de bladeren laten vallen en nog veel meer.

Onderstaand twee grafieken die het verloop weergeven over 2018 met betrekking tot de gevallen neerslag, grondwaterstand en de gevallen neerslag, neerslagtekort vanaf 1 januari gemeten in Haaksbergen.

Neerslag en grondwaterstand 2018                                              Neerslag en neerslagtekort 2018

Wordt er verderop gesproken over fruitbomen dan bedoel ik hoogstam fruitbomen tenzij anders aangegeven.

Hoe ging het met de fruitbomen tijdens deze extreme droogte?
Bij ons begon het bij de kruidenierspeer. Vrijdag 20 juli nog niets aan de hand, mooi groen in het blad. Wel dien ik op te merken dat enkele weken daarvoor alle peren binnen 1 dag geel en melig werden dus niet meer geschikt voor consumptie. Dit effect werd veroorzaakt door de al zeer droge periode bij ons. Wij hadden er al twee hittegolven opzitten en de derde was in wording. Door even aan de takken te schudden vielen ze er allemaal af. Nog nooit eerder meegemaakt.
Maar nu komt het; twee dagen later op 22 juli kwamen wij terug van een weekendje weggeweest en waren al zeer veel bladeren van deze kruidenierspeer geel geworden. Kon dus gelijk aan het werk.
De stam ingepakt met twee jutezakken en deze gelijk nat gemaakt. Verder de boom ruim van water voorzien. Zo te zien gaat hij het redden met deze methode. Alle gele bladeren vielen af maar de rest bleef zitten.

Kruidenierspeer vol met geel blad                                            Kruidenierspeer 9 dagen later

De volgende dag alle fruitbomen, die niet meer mooi in het blad zaten en een gladde stam hebben, in de vroege ochtend de stam voorzien van jutezakken. Van alle jonge fruitbomen de stam voorzien van witte lakens. Dit gedaan om direct zonlicht op de stam en daaropvolgend eventuele verdroging te voorkomen.
De jutezakken en lakens werden dagelijks 2 keer per dag nat gemaakt om de stam tegen de hitte en de sterke zon te beschermen. De fruitbomen die het moeilijk begonnen te krijgen werden ruim van water voorzien door middel van bevloeiing. Dit bleek achteraf de redding.

Jonge kers ingepakt met een witte deken.

De derde hittegolf voor 2018 werd bij ons een feit en donderdag 27 juli liep temperatuur op tot 37.7 graden met een extreem sterk zon bij strak blauwe luchten en een luchtvochtigheid lager dan 25%. De UV-index was vele dagen in juli meer dan 6.5. Gaat nog wat worden die klimaat veranderingen. Ook enkele personen gesproken die jaren in de tropen hebben gewerkt maar daar was het nog nooit zo extreem geweest als die donderdag en vrijdag erop in Twente en de Achterhoek.

Vrijdag 27 juli even rond Haaksbergen gefietst en gekeken hoe andere boomgaarden er bij stonden.
Ben geschrokken. 10% van de fruitbomen is op sterven na dood. 20% van de fruitbomen staat er zeer slecht bij. Wat mij op is gevallen is dat door de extreem droge temperaturen en zeer sterke zon het wel lijkt of de sapstroom bij diverse bomen tot stilstand is gekomen. Niet alleen bij fruitbomen maar ook bij eiken, elzen vele soorten struiken etc. Al het zevenblad is bij ons ook ter ziele, dat is wel weer een voordeel.
Dit zal zeker volgend jaar effecten hebben met betrekking tot de vruchtzetting. Ik vermoed dat de bloemzetting dit jaar niet tot stand is gekomen bij diverse fruitbomen. Verder hou ik mijn hart vast met betrekking tot de wortelzetting.

Bij ons aan de fruitbomen geen verbrande vruchten maar van de mispel en een tammekastanje zijn diverse bladeren verbrand. Dit is komt door de combinatie te weinig water en volop zon.
Wat mij wel opviel is dat het meeste valfruit op de extreme warme droge dagen in no time verbranden. Kun je dus niets meer mee.

Zonnebrandschade, mispel           Zonnebrandschade, tammekastanje         Zonnebrandschade, valfruit

Wat te doen bij extreme droogte en zeer sterke zonkracht?
Tijdens dit soort periodes dien je dagelijks de fruitbomen te controleren liefst rond 6 uur in de ochtend als er nog geen sterke zonlicht is. Let dan op de bladstand. Hangen deze slap geef dan in de ochtend en avond voldoende water. Heerhaal dit dan wekelijks en niet dagelijks anders worden de wortels te verwend en groeien ze naar boven toe.
Wordt er extreme warmte verwacht en je hebt al fruitbomen die het moeilijk beginnen te krijgen en ze hebben nog een gladde stam die niet volledig bedekt wordt door een nagenoeg gesloten bladerdek pak de stam dan in met enkele jutezakken. Maak ze dan twee keer per dag nat zo rond 6;00 uur en 18:00 uur. Zo bescherm je de stam tegen direct zonlicht en verdroging.

Heb je jongen bomen die nog meer enkele jaren oud zijn, pak de stam dan in met witte lakens. In Duitsland en zuidoost Europa zie nog wel eens dat ze de stam witkalken maar ik vond het inpakken met lakens makkelijker.

Als de fruitboom tijdens een extreem droge periode niet zelf fruit laat vallen dan kun je de boom een handje helpen door te veel en slechtfruit te verwijderen (dunnen). Zo houd de boom meer vocht over om in leven te blijven.

Fruitval wegens de droogte bij de appel princess nobel

De methode van water geven die wij toepassen is bevloeien. Je legt hiervoor een slang bij de boom, onder de uiteinde van de kroon, en laat het water 20minuten lopen. Vervolgens verleg je de slag en herhaalt dit totdat je een keer rond bent geweest. Dit vond dan plaat tussen 06:00 – 09:00 uur en 18:00 – 22:00 uur.
Voor het bevloeien is de grond hart en verdicht, je kunt er met een greep dan moeilijk in komen. Tijdens en na het bevloeien is de grond mooi los en je kunt er vrij gemakkelijk met een greep inkomen. Dit is dan ook weer voordeling bij eventueel een bui. De gevallen neerslag stroomt dan niet direct meer weg omdat anders de verdroogde grond het water niet opneemt maar stroomt nu meest de bodemin en komt dan op de plekken waar je het graag wilt hebben. Tijdens het bevloeien werden extra voedingstoffen toegevoegd waaronder Kieseriet (magnesium) en Patentkali (kalium). Magnesium zorgt voor een betere sapstroom en groen blad en kalium regelt de waterhuishouding en stofwisseling.

Dat deze methode van bevloeiing zeer tijdrovend is laat zich raden daarom er wat anders opbedacht.
Er wordt nu gewerkt met een constructie bestaande uit 7 T-stukken met totaal 20m slang die rond om de fruitboom gelegd wordt. Zodoende kun je in een keer de gehele boom bevloeien.  Dit wordt toegepast voor fruitbomen  die ouder dan 20 jaar zijn.
Voor de jongere bomen een constructie bedacht van 20m druppelslang. Deze druppelslang wordt rond de boom gelegd en zodoende ruim van water voorzien. De gaatjes in de druppelslag zijn aan een kant opgeboord met een 2mm boor, dit geeft dan geen druppels maar een klein dun staaltje water. Geen groter gat toegepast en niet door de slang geboord om te veel drukverlies te voorkomen. Je wilt graag dat er uit alle gaatjes water komt.
Bovenstaande werkt perfect en je kunt zo 4 grote fruitbomen per dag bevloeien en dan ongeveer 2 tot 3 uur per fruitboom. Het voordeel is wel dat wij beschikken over een filter die tot 10m diep helder grondwater kan oppompen, geen roestwater.

Bevloeien met T-stukken constructie                              Bevloeien met de aangepaste druppelslang.

Helaas lijkt het erop dat deze extreme droogte en zeer sterke zon het toekomstbeeld gaat worden. Wij zullen dan ook (landelijk zelfs op Europees niveau) maatregelen moeten nemen om in de toekomst verdroging tegen te gaan.
De honderd vijftig meter lange fruithaag was al van druppelslangen voorzien, hier zijn tijdens de droogte periode geen nadelige effecten opgetreden.
Wel dien ik erbij te vermelden dat alle fruitbomen en struiken direct na de aanplant, en dan vervolgens in het voorjaar jaarlijks van ruime hoeveelheden potstalmest of compost worden voorzien. Dit was ons geluk met deze extreme droogte in combinatie met zandgronden.

Aandachtspunten en werkzaamheden in een boomgaard
De extreme droogte van dit jaar past helaas mooi in het lijstje van aandachtspunten en werkzaamheden mbt een boomgaard waaronder:

Bronnen:
www.fruitpluktuin.nl
www.weerstationhaaksbergen.nl
Foto’s: Erwin Lankheet

In 2009 is vanuit het Louis Bolk Instituut gestart met het fokken van een nieuwe dubbeldoelkip, het ras de Vredelinger. Het doel was om tot een kip te komen die nog een behoorlijk aantal eieren legt en die daarnaast ook aanleg heeft voor vleesaanzet, vandaar een dubbeldoelras. Op dit moment (2017) zijn de Vredelingers verspreid over ongeveer 25 kleine bedrijfjes in Nederland, waar de kipmobiel in onze boomgaard er een van is. Het kipmobiel werd geplaatst door de eigenaren van Natuureieren.nl.

De kipcaravan die zij hebben gemaakt is nagebouwd van de historische kippenhokken die je vroeger veel in Twente en de Achterhoek op het platteland zag. Soms zie je ze nog, meestal zonder kippen, bij oude boerderijen. Het enige grote verschil zijn de wielen eronder.

In het bij ons geplaatste kipmobiel is plaats voor maximaal 60 kippen. Het hok gaat ‘s nachts dicht met een automatisch systeem. Er zitten 12 nestkasten in en 12 meter zitstok. Ook zitten er grote ramen in zodat er veel daglicht naar binnen kan. De mest valt ‘s nachts op mestplanken, dit wordt verzameld en samen met stro en hooi gecomposteerd. De grondoppervlakte en de ruimte onder het hok is geheel te gebruiken door de kippen, zodat ze in het geval van ophokplicht nog voldoende ruimte hebben. Water van het dak wordt opgevangen voor hergebruik.

De eerste kipmobiel / kipcaravan werd op 29 oktober 2017 geplaatst in onze hoogstamboomgaard. Na enkele dagen gewenning ging het luikje open en konden de 8 Vredelinger hennen en twee Vredelinger hanen voor het eerst naar buiten. Het is de bedoeling dat er over een half jaar 58 kippen en twee handen rond lopen in de boomgaard.

De weidepalen om de boomgaard werden voorzien van de Gallagher kippen afrastering. De afrastering bestaat uit een kippennet gecombineerd met schrikdraad (hier niet toegepast). De hoogte van de afrastering is 1.12m en je praat over een totale lengte van 300m. De kleur is groen waardoor deze afrastering niet of nauwelijks opvalt. 

Waarom nu kippen in onze boomgaard zult u zich afvragen.
Kippen zijn namelijk goed in te zetten voor het op een natuurlijke manier vruchtbaar houden van de bodem en het opruimen van een teveel aan schadelijke insecten in de boomgaard. Veel insecten overwinteren namelijk in de grond.
Daarnaast zijn ze dol op het gras en houden het daardoor kort. Het is daarom niet meer nodig om het gras onder de fruitbomen te maaien met een grasmaaier of een klepelmaaier. Dat scheelt je weer veel tijd en onkosten. Het blijft wel even afwachten of het gras definitief verdwijnt. Het blijven kippen ze hebben soms ook behoefte aan een zandbad dus dat gaan we de komende tijd in de gaten houden of dit niet te veel uit de hand gaat lopen. Daarom is ook een groot stuk in de struiken afgerasterd zodat ze zich daar mooi te goed kunnen doen aan een speciaal zandbed.

Eigenlijk eten de kippen alle insecten op die ze te pakken kunnen krijgen waaronder:

• Fruitmot
• Kersenbladwesp
• Kersenvlieg
• Mieren
• Perenbladgalmug
• Perenzaagwesp
• Pissebedden
• Pruimenmot
• Rozenkever
• Slakken
• Vliegen
• Wormen

Zeg maar dag tegen de larven van de rozenkever, de rupsen van de wintervlinder en aller ander ongedierte.
Ook de schadelijk insecten uit het valfruit kunnen door de kippen geruimd worden.

Woensdagavond 20 september 2017 een zeer interessante en leuke avond met de ‘Fruitgroep Achterhoek’.

Ontvangst was bij ‘Hof te Baak’ in Oud Baak. Een erve uit het jaar 1787 maar rond het jaar 900 was er al bewoning op deze plek. Ook de afsluiting werd hier gehouden op de oude deel.

Een bezoek werd gebracht aan ‘Addink’s Boomgaard’ bij ‘Addink hoeve’ of ‘Vissers Hofstede’ hier stonden 70 hoogstam fruitbomen waarvan de oudste een appel ‘Dubbele Bellefleur’ en een peer ‘Beurre de Merode’ meer dan 100 jaar waren. Daarna door naar de ‘Linzell’s Boomgaard’ met ruim 100 hoogstam fruitbomen. Beide boomgaarden bevinden zich in Steenderen en worden onderhouden door het ‘Steenders Landschap’

Vandaag met leden van de ‘Fruitgroep Achterhoek’  onder leiding van Hennie Rossel een bezoek gebracht aan ‘Landgoed Velhorst’ en de boomgaard van Jan Pardijs.

Huis Velhorst is een voormalig kasteel en een bestaand landhuis in de gemeente Lochem.
In 1105 wordt het voor het eerst in een oorkonde genoemd als zijnde een hof met hoeve. De bewoners van die hoeve noemden zich in de 14e en 15e eeuw naar dat bezit: Van Verlehorst. In de 17e eeuw werd er het huidige landhuis gebouwd dat in 1741 en 1819 nog werd uitgebreid tot de nu nog bestaande toestand. Op het landgoed is van alles te zien: authentieke boerderijen, houtwallen, boomgaarden en bloemrijke graslanden.
De herinrichting van de perenboomgaard, zie foto’s vond plaats in 2001 en bestaat nu uit 40 peren en 10 appel rassen en zijn allemaal enten van de originele (legendarische)fruitbomen die er jaren geleden stonden. De Leipeer op de foto is zelfs meer dan 80 jaar oud.

Daarna gingen wij door naar de boomgaard, bestaande uit 40 hoogstam fruitbomen, van Jan Pardijs in Vorden. Bij de boomgaard ligt de camping ‘`t Meulenbrugge’ van de familie. Hierbij bevind zich ook de authentieke boerderij ‘Meulenbrugge’ uit 1438. Deze boerderij heeft nog de originele kelder met gewelven waarin het fruit bewaard wordt bij een constante temperatuur van 8 graden.

Zondag 10 juli 2016 een bezoek gebracht aan de Euregionale kersenhappening

De Nationale Boomgaardenstichting (NBS) organiseerde voor de 13de maal de jaarlijkse Euregionale kersenhappening in het prachtige kasteeldomein Alden Biesen in België. De rijke hoogstamboomgaarden of fructuaria in de prachtige omgeving van de Landcommanderij worden daarbij als extra troef uitgespeeld. Deze kersenhappening trekt elk jaar duizenden bezoekers aan uit binnen- en buitenland, die na afloop van het evenement nog gezellig napraten op de vele leuke terrasjes waarbij oude kersenverhalen, grappige anekdoten en opgedane kennis van de ene generatie op de andere worden overgedragen.

De unieke expo van meer dan 250 oude en moderne kersenvariëteiten uit de gehele Euregio staat centraal. Delegaties uit de omliggende landen brachten hun typische variëteiten mee en zorgen voor de lokale toets.
Op regelmatige tijdstippen begonnen wandelingen onder begeleiding van een gids door de prachtige Hertenbergboomgaard van Alden Biesen. Hier demonstreren plukploegen  het gebruik van lange plukladders, kersenmanden en sorteertafels.

Het ging mij vooral om de kersenpluk van hoogstambomen. Men maakt gebruik van 8m lange ladders die goed in de grond worden verankerd en daarna tegen de takken worden gezet. Zorg wel dat je de ladder zodanig plaatst dat mocht deze de boom invallen dat deze dan op een onder liggende tak valt. Plaats ook 1 been door de sporen zodat je makkelijk met twee handen kunt plukken.

Mede dankzij de zachte winters van de afgelopen jaren vond er een geboortegolf van jonge muizen plaats maar daardoor ook van uilen en torenvalken. Om de te verwachte muizenoverlast van 2016 voor te zijn hebben wij dit jaar op zaterdag 3 oktober 2015 nestkasten geplaatst voor de steenuil en de torenvalk in de grote boomgaard. In 2015 waren er trouwens weinig muizen maar de verwachting is dat 2016 weer een top jaar zal worden.

Steenuil:
Een steenuil legt normaal half april de eieren die in mei uitkomen. Vervolgens vliegen in juni de jongen uit.
In een voedselrijk en vroeg, warm voorjaar kunnen ze al eind maart beginnen met de eileg. In een voedselarm en koud voorjaar kan de eileg zelfs begin mei plaatsvinden.
Voedsel voorkeur gaat uit naar veld-, bos-, huis-, roze woelmuizen en woelratjes. Geen spitsmuizen daar deze door de geur en smaak uilen afstoten.
Het menu wordt aangevuld met: regenwormen, meikevers, larven, rupsen, nachtvlinders, kevers, pas uitgevlogen jongen.

Torenvalk:
Een torenvalk legt tussen eind maart en eind mei de eieren.
Voedsel voorkeur gaat uit naar muizen. Maar ook spreeuwen, mussen en soms staan ook koolmezen op het menu. In goede tijden vangt de torenvalk 4 muizen per jong per dag.

Afgelopen maandag heeft er een migratie van de website plaatsgevonden. De website is verhuist naar een ander platform.
De reden van de migratie was dat GoogleBots en andere robots de performance van de website zodanig onderuithaalden dat de website zeer traag begon te werken. Soms duurde het wel 8 seconden voordat een pagina opgebouwd was.

De site werkt nu een stuk sneller dan voorheen. Dhosting, de profider, bij deze bedankt voor de werkzaamheden en goede support.

Het duurde wel heel lang, meer dan 10 uur, voordat alle DNS servers het nieuw IP adres hadden overgenomen.

Donderdag 20 november 2014 op uitnodiging bij een bijeenkomst geweest over de Aziatische Fruitvlieg Drosophila Suzukii (DS) in Eindhoven. Deze vond plaats bij de ‘Philips Fruittuin’ in Eindhoven en werd georganiseerd door de bedrijven Biocontrole en Vlamings. Dit zijn de bedrijven die landelijk op dit moment veel onderzoek doen naar dit vliegje.

Ze hebben ook veel proeven gedaan met verschillende nematoden tegen de DS en de eerste resultaten zijn baanbrekend. Op deze sessie werden de resultaten gepresenteerd. Een ander punt dat ter sprake kwam was plan van aanpak voor de beheersing van DS in 2015.

Op dit moment is er een Europees project voor onderzoek naar de DS.  Het Dropsa project.  Hieraan nemen beide bedrijven deel.

In het najaar van 2012 zijn voor de eerste keer in Nederland exemplaren van de potentieel zeer gevaarlijke fruitvlieg Drosophila suzukii aangetroffen. In het zuiden van Europa is al vruchtschade van 25 tot zelfs 100% ontstaan. Vrouwtjes zetten met hun legboor eieren net onder de schil van de vrucht af, waarna de uitkomende made aan het vruchtvlees begint te vreten en de vrucht begint te rotten. Via de opening, ontstaan bij de ei-afzet, kan ook nog infectie van vruchtrotschimmels optreden.
De door DS veroorzaakte problemen nemen toe en kennis schiet nog steeds te kort. Wereldwijd wordt er al lang veel onderzoek gedaan naar de DS maar toch zijn er nog veel onduidelijkheden zoals: Hoe en waar overwinteren ze ? Met welk voedsel wordt de eerste generatie in het voorjaar grootgebracht ? Wat is de verspreiding op verschillende hoogten ? Wat is de aantasting in wilde vruchten en sierbessen ? Nog vele vragen dus die men hoopt op te lossen met zogenaamde monitoring. In 2014 is er begonnen met landelijke monitoring om informatie te verkrijgen over genoemde onduidelijkheden, gedrag, levenscyclus en plaagdruk.

Mannelijke volwassen vliegen zijn voor een belangrijk deel te herkennen aan de vorm van de poten en de kenmerkende zwarte vlekjes op de vleugels en zijn 3mm groot. Hier komt ook de naam ‘Spotted Wing Drosophila’ (SWD) vandaan. Vrouwtjes vragen een nadere bestudering van onder andere de getande legboor of het ei-afzetorgaan aan het achterlijf.

De levenscyclus is 15 – 55 dagen afhankelijk van de temperatuur. De DS leeft 20 – 60 dagen. Een vrouwtje kan dan voor 360 nakomelingen zorgen bestaande uit helft manlijke en helft vrouwelijke exemplaren. 1 Vrouwtje kan dus in 1 jaar voor 5.359.375 DS zorgen. Veel generaties geven mutaties in het erfelijk materiaal, veelvuldig en snel.
De opbouw van de populatie vindt vooral plaats in de zomer en het najaar. De maanden juli tot en met oktober laten vaak de grootste aantallen zien. De vrouwtjes lijken met eieren of met een voorraad sperma te overwinteren. Daarbij is het opgevallen dat eieren soms weer worden teruggenomen in het lijf om de winter door te komen. Het is nog niet duidelijk waar de DS overwintert. Afgelopen zachte winter waarschijnlijk tussen bladeren, organisch afval en op paddenstoelen. In de winter van 2013 overwinterde de DS ook bij vorst. Het is daarbij opgevallen dat geleidelijke teruggang van de temperatuur beter wordt overleefd dan een plotselinge kouval.
Ze vliegen al bij temperaturen boven de 6 graden en waarschijnlijk kunnen ze niet tegen temperaturen onder de 0 graden. Maar hier zijn twijfels over. Ze vliegen hoofdzakelijk ’s morgens tot 12 uur en van einde middag tot de schemering invalt.
September en oktober zijn dus de optimale maanden voor toename van de DS. Dit jaar werden er 10 x meer DS gevangen dan in 2013 en 100 x meer dan in 2012. Eind maart 2014 zijn de eerste vrouwelijke DS exemplaren al gevonden.

De DS gebruikt groot aantal waardplanten waaronder: Vogelkers, rozenbottels, vuilboom, meidoorn, vlierbes, lijsterbes, sneeuwbes, viburmum, taxus, hulst, cotoneaster, eiken, tomaten, wilde bramen/framboos/bosbes, kersen en paddenstoelen. In 2014 werden ze het meest gevonden op de Vogelkers en Wilde braam. Laat nu veel van deze planten uitstekende drachtplanten zijn voor de bijen.
Onbeschadigd fruit kan door deze vlieg aangetast worden zoals: (herfst-)framboos, braam, aardbei, bessen (o.a. blauwe en zwarte bes), kers, druif, pruim, perzik, abrikoos, vijg, kiwi, maar ook groenten
De DS is dol op alle zoete vruchten maar hebben voorkeur voor de zoetste vruchten en dan vooral die de minst dikke schil hebben. Ze vliegen ook op nectar van planten en op suikers. In oktober 2014 heb ik ze zelf aangetroffen op de bodemlade van enkel bijenvolken. Wat ze daar doen is onduidelijk of ze snoepen van de zoetigheid wat op de lade ligt of de volken intrekken weet ik niet. Of ze kunnen overwinteren in bijenvolken is nog niet bekend hierna is nog geen onderzoek gedaan.

Een belangrijke bestrijding is de Hygiëne. Verwijder daarom afgevallen fruit onder de bomen en struiken en deponeer aangetast fruit niet op de composthoop. Besteed ook aandacht aan de wilde vruchten rondom de boomgaarden alleen verwijderen van afgevallen vruchten zal moeilijk gaan. Het is zelfs aan te raden afvalcontainers, waarin besmet materiaal en oude lokstoffen in gedeponeerd is, af te sluiten.

De DS kan gevangen worden met speciale vallen die gebruikt worden voor monitoring. Het wegvangen van ieder vrouwtje op dit moment, in oktober/november, scheelt 360 eitjes en ieder mannetje een bevrucht vrouwtje. Het is juist belangrijk om te monitoren bij afnemend voedsel daarom vind er in de winterperiode ook monitoring plaats.
Helaas is het middelenpakket nog zeer beperkt.
De rode dop op de vallen heeft als gunstig effect dat er minder andere insecten worden aangetrokken zoals het geval was bij een gele deksel. Door de kleine openingen aan weerszijden van het potje wordt de geurspoor niet zo groot waardoor je DS buiten het perceel zou kunnen aantrekken. De vallen worden voor de vorstinval weggehaald en direct na de vorst weer terughangen om zo ook een realistische meting te verkrijgen in de winter periode.
De DS wordt dit jaar 2014 ook veel in eikenbomen gevangen. Zelfs op 20m hoogte. Het is niet duidelijk waarom ze de eik in oktober als voorkeur heeft.
Aan de lokstof wordt nog druk gesleuteld. Zo wordt er gewerkt aan het makkelijker maken van de lokstof en het voorkomen van schimmelwerking.

Natuurlijke vijanden zijn de Nematoden (parasitaire aaltjes) die goed in staat zijn larven te parasiteren, zelfs ook jonge poppen en volwassen DS. Er zijn soorten nematoden die zelfs meer dan twee maanden kunnen leven. Verschillende mixen zijn getest en de onderzoekers zijn er achter gekomen dat de verhouding van de soorten nematoden zeer nauw luistert. Het is onduidelijk of ze via de DS in bijenvolken terecht kunnen komen en wat eventueel de gevolgen zijn. Hierna is nog geen onderzoek gedaan. Kunnen nematoden bijenlarven infecteren ?
Er zijn praktijkproeven gedaan met 2 mixen van nematoden bij verschillende temperatuur op afgeoogst gewas met gewasbespuiting en bespuiting op de grond in de plantrij en op het gras. Er werd alleen ‘s avonds in de schemer gespoten bij een vrij hoge temperatuur windstil weer met iets dauw. De resultaten zijn bemoedigend. Het blijkt dat de tweede generatie aaltjes veel agressiever zijn dan de eerste. Onderzoek loopt nog door om een betere formulering te verkrijgen die de nematoden nog langer in leven houdt en die nog gebruiksvriendelijker is.

Een andere methode van bestrijding is het uitzetten/uitstrooien van steriele mannetjes. Dit is een vrij kostbare methode.

Een natuurlijke methode van bestrijden, die direct toegepast kan worden, is het aanbrengen van bloemstroken in de boomgaarden voor het aantrekken van de natuurlijke (biologische) bestrijders van de DS waaronder: sluipwespen, mijten, roofvliegjes, strontvliegjes etc. Het is gebleken dat strontvliegjes DS opeten.

Ook is het zeer belangrijk om te zorgen voor fruit van goede kwaliteit dat beter bestand is tegen de DS. Denk daarvoor aan de juiste bemesting en draag zorg voor suikers in de boom.

Na deze interessante sessie in gesprek gekomen met 1 van de onderzoekers Wilma Windhorst. Met haar afgesproken om deel te nemen aan het onderzoek in het monitoren van de DS. Daarvoor worden betreffende materialen voor monitoren opgestuurd. De bedoeling is om wekelijks de vallen leeg te halen met notitie van valnummer, een Weer verslagje met de Min, Max, Gem temperaturen, de temperatuursom (TSom) en bijzonderheden zoals vermelden van planten die in bloei staan. De gegevens van WeerstationHaaksbergen komen hier mooi van pas. De TSom kan worden toegepast om af te leiden of er bij een bepaalde TSom toename van activiteit te bespeuren is. Vooral van belang in het voorjaar. De eerste 2 vallen zijn geplaatst op 11 november 2014. De overige vijf vallen zijn geplaatst op 27 november 2014.

Foto: Silvia Hellingman

Op 12 oktober 2014 een bezoek gebracht aan Europom2014 internationale fruitexpo. De 6e Europese fruit- en hoogstamhappening georganiseerd door de ‘Nationale Boomgaardenstichting’ (NBS) uit België gehouden in het prachtige kasteel (Landcommanderij) Alden Biesen in Bilzen België.

Europom is sedert 1989 een samenwerkingsverband, door de NBS in het leven geroepen, tussen een aantal vrijwilligersverenigingen uit verschillende Europese landen, met als voornaamste doelstelling het behoud, de promotie, de studie en de pomologie van streekeigen fruitrassen. Jaarlijks wordt door één van de leden een internationaal treffen georganiseerd met een fruittentoonstelling voorzien van educatieve activiteiten, voordrachten en demonstraties.

Te zien waren meer dan 1000 soorten appel en perenrassen waaronder het kleinste appeltje van Europa en de dikste peer. Ook bijzonder soorten werden er tentoongesteld zoals de Dubbel Flip en de Rode Zomercalville met zijn rood dooraderde vlees en zijn herkomst uit de middeleeuwen.
Ook interessant om eens een keer te zien was de in werking zijnde sapmobiel en te proeven van de ambachtelijk bereide appel-, kersen- en pruimstroop. 100% puur.

Verder gesproken en informatie uitgewisseld met Zweedse, Oostenrijkse (Klaus en Gabi Strasser OSOGO.eu), Duitse, Nederlandse en Belgische landdelegaties.
Kortom een interessante en gezellige happening.

In 2012 werd het idee geopperd om een fruithaag aan te leggen langs een van de boomgarden. Vervolgens werd geïnventariseerd wat er allemaal bij komt kijken zoals de planten, werkzaamheden, materialen en onderhoud. Totaal is de haag 132 m lang en 1 m breed geworden. Bestaande uit een haag van 51 m en een haag van 81 m.
Eind 2012 werd een offerte aangevraagd van de fruitbomen bij fruittuin.com. Het moesten oude rassen zijn en geschikt voor een (lei)fruithaag. De offerte was op 31 januari 2013 gereed en bestond uit oude rassen waaronder 18 soorten pruim, 32 appel, 20 peren en 10 kersen. Deze rassen worden ter zijner tijd beschreven in fruitpluktuin.nl/fruit/Fruitsoort/overzicht.
Vervolgens werden de subsidiemogelijkheden bekeken. Na contact met de subsidieverstrekker en het plan voorgelegd te hebben kwam al vrij snel het bericht binnen dat de subsidie akkoord was. 15 april was alles rond en waren de fruitbomen besteld.
Ondertussen werd op 9 maart 2013 een cursus, snoei Muurfruit en fruithaag, gevolgd bij Ton Sandig in Achterveld. Een fruithaag planten is een maar een fruithaag snoeien en onderhouden is twee. Deze snoeicursus was de aanzet tot het uitwerken en plaatsen van een artikel over Fruithaag op de website. Dit artikel kunt u hier vinden.

Vanaf begin september 2013 werd het project, aanleggen fruithaag, gestart. Achtereenvolgens wordt stap voor stap de werkzaamheden doorgenomen met vermelding van datum werkzaamheden. Dit is bewust zo gedaan zodat je kunt terugvinden hoeveel tijd het aanleggen in beslag heeft genomen.

10 september 2013
Melding van graafwerkzaamheden door middel van een zogenaamde klikmelding bij het kadaster.
Dit is nodig omdat de strook grond over de volle lengte en breedte wordt omgezet tot een diepte van 70 cm.
Iedereen die machinale graafwerkzaamheden gaat verrichten, is namelijk wettelijk verplicht dit van te voren te melden bij het Kadaster. Dit heet een Graafmelding. Na de melding ontvang je digitaal informatie over de plek van ondergrondse kabels en leidingen welke je gebruikt om zorgvuldig te kunnen graven. De kabel- en leidinginformatie moet op locatie aanwezig zijn als de graafwerkzaamheden plaatsvinden. Voor een gebied van 500 x 500 meter of kleiner is één Graafmelding voldoende.
Na het doen van een melding moet je binnen 20 dagen beginnen met de graafwerkzaamheden.

25 september 2013
Het maaien van een strook van 1.5m breed en 140m lang op de plek waar de fruithaag komt te liggen. Dit vergemakkelijkt het frezen van deze strook komende week.

27 september 2013
De gemaaide strook wordt gefreesd met een tweewielige grondfrees te huur bij de firma Keizers. Dit vergemakkelijkt later het ommaken van de strook grond waarin de haag geplant wordt.

Voor het frezen moesten alle (Polye)thyleen slangen, met schrikdraad leidingen naar de hoogstamfruitbomen, uitgegraven worden. Deze liggen op ongeveer 20 cm diepte en zullen door de grondfrees beschadigt worden als ze blijven liggen.
Deze dag wordt ook 6 kuub compost geleverd door de firma Veelers. Deze compost dient als grondverbeteraar en wordt later boven op de omgemaakte strook aangebracht.

In de middag de 22 leipalen opgehaald. De palen zijn gegalvaniseerde steigerbuizen met een doorsnede van 42.4 mm, een wanddikte van 2.65mm en een lengte van 300 cm. Aan deze palen worden later de horizontale leidraden bevestigd.

28 september 2013
Vandaag vinden de graaf werkzaamheden plaats welke de gehele dag zullen duren.
Bij de graafwerkzaamheden wordt een breedte van 100 cm tot op een diepte van ongeveer 70 cm uitgegraven. Onderin komt vervolgens de daarvoor afgegraven graslaag. Daarbovenop komt de rest op een zodanige wijze dat het vruchtbaarste gedeelte als bovenlaag bovenop komt te liggen. Zo wordt stukje voor stukje de gehele strook omgezet. Totaal 170 kuub.
Als er een stuk gereed is gekomen werd hierboven direct een laag compost gedeponeerd voor het verbeteren van de grondstructuur.
Na de graafwerkzaamheden, eind van de dag, worden de leipalen om de 10 m, 1 m de grond ingedrukt met de graafbak van het minikraantje waardoor er 2 m boven de grond blijft staan. Tijdelijk komen er plasticzakjes boven op de palen om neerslag inval uit te sluiten.

Na de graafwerkzaamheden worden alle thyleen slangen weer ingegraven door de strook omgemaakte grond en weer op diepte gelegd.

De week erop wordt de tweede lading compost gebracht.

8 oktober 2013
De geloofde eiken weidepalen zijn geleverd. De palen zijn beschikbaar gesteld door de firma Nijland landschapsadvies uit Stad Delden.  Deze palen worden gebruikt om een afrastering te maken langs de fruithaag zodat de pony’s of schapen niet bij de fruithaag kunnen komen.

12 oktober 2013
Plaatsen van de eiken weidepalen langs de fruithaag.

26 oktober 2013
Aanbrengen van afrasteringdraad ‘Pulsara koord’ 6mm dik met 6 stroomgeleiders, aangeschaft bij de Welkoop Haaksbergen. 

28 oktober 2013
Bestelling geplaatst bij steigerbuisonline.nl van de TubeClamp onderdelen waaronder: gegalvaniseerde T-stukken, Oogdeel van Enkel Scharnierstuk, Oogdeel 180° Dubbel Scharnierstuk en kunststof afdek doppen voor het afdoppen van de steigerbuizen tegen neerslag inval. De oogdelen zullen gebruikt worden voor het vastzetten van de leidraden op de juiste hoogte.

31 oktober 2013
De steigerbuis tubeclamp materialen ontvangen.

8 november 2013
Aanbrengen van de tubeclamp onderdelen aan de leipalen.
De oogdelen van de schanierstukken worden toegepast als geleiders van de leidraden op de juiste hoogte.

8 november 2013
Aanbrengen van de 4 leidraden. Als leidraad is voor Staalkabel PVC 3mm staal + 1mm kunststof gekozen. Verkrijgbaar bij Geelink
De eerste draad komt op 50cm hoogte te zitten de tweede op 95cm de volgende op 140 cm en de bovenste op 185 cm. Dat de onderste draad op 50cm hoogte boven het maaiveld ligt heeft als voordeel dat je heel makkelijk onder de draad door de strook grond kunt bewerken met een driepoot en een hark.
De driepoot wordt gebruikt om onkruid en grond los te krabben. Met de hark kark je vervolgens alles weer mooi egaal.

16 november 2013
Uitzetten, markeren met bamboestokken, waar de struiken komen te staan. Gekozen is voor een plant afstand van 168 cm. Dit staat gelijk aan 6 struiken tussen twee leipalen of te wel 10m.

23 november 2013
Het planten van de pruimen en kersen laagstam fruitbomen (haagvorm).
Als eerste wordt de bovenste compostlaag opzij geharkt. Daarna wordt er een gat gegraven op een zodanige diepte dat de fruitboom op dezelfde diepte komt te staan zoals deze stond bij de kweker.
De boom wordt zodanig gedraaid zodat de stand onderste takken het beste uitkomt met de onderste leidraad.
Vervolgens worden de wortels afgekt met grond uit het plantgat, van een beetje water voorzien om de grond goed in te spoelen waarna de rest van de grond erboven opkomt. Vervolgens wordt de grond stevig aangedrukt om holle ruimtes rond de wortels te vermijden.
Na het planten wordt de fruitboom aan de leidraad gebonden met 'Nature bindbuis zwart' 3 mm op een zodanig wijze dat de onderste takken later makkelijk horizontaal gebogen kunnen worden. Voordeel van bindbuis is dat het uitrekt als de tak dikker wordt. De harttak wordt teruggezet tot ongeveer 10cm boven de onderste leidraad op 50 cm. Bij grotere fruitbomen worden ze, indien mogelijk, teruggezet op 105 cm.
Op deze wijze teugzetten heeft tot gevolg dat er drie takken (of meer) uit zullen groeien. Twee zijtakken die het beste uitkomen op de leidraad worden zodanig gevormd dat zij later horizontaal gebogen kunnen worden om vast te maken aan een leidraad. De verticale omhoog groeiende tak wordt gebruikt als verlenging van de harttak.
Tevens werden beschadigde wortels verwijdert en te lange wortels teruggesnoeid.

Na het aanbinden word de stam voorzien van een kunststof boombeschermers, spiraal 60 cm hoog, als bescherming van de onderste stam tegen wildvraat door voornamelijk hazen en konijnen

30 november 2013
Het planten van de appel laagstam fruitbomen (haagvorm).

7 december 2013
Het planten van de peren laagstam fruitbomen (haagvorm).

8 januari 2014
De laatste 7 fruitbomen zijn vandaag geplant. Omdat het om rassen gaat ten behoeve van een fruithaag duurde het even voordat de laatste gewenste soorten geleverd konden worden. Alle soorten zijn nu aangeplant.

28 juli 2014
In de boomgaard zijn twee palen geplaatst waarvan roofvogels gebruik kunnen maken als uitkijkpost. De zitstok dient wel van een boomtak te zijn en niet een panlat omdat hier de roofvogels niet op gaan zitten. Rond zonsopgang zitten er meestal enkele roofvogels op de palen op zoek naar (woel)muizen en woelratten die op dit moment veel voorkomen in de boomgaard.
De uitkijkposten zijn gemaakt van twee stalen buizen van 6.4m lang. Ze zitten 1m in de grond en hebben een diameter van 48mm. De zittak is een houten boomtak met een diameter tussen de 40 – 60mm.

20 september 2014
Achter de geplaatste boombeschermers vonden mieren hun ideale plek om nesten aan te brengen. Ook viel het mij op dat de aangebrachte boombeschermers er voor zorgden dat de stammen niet meer opdroogden en daardoor vochtig bleven vooral na een regenbui. Daardoor is er een kans op toename van kanker. Ook kan het voorkomen dat de stam dan te dun blijft.
Daarom alle boombeschermers vervangen door een ander type. Deze geeft de stam meer lucht en zijn groter waardoor alle problemen opgelost zijn.

Duidelijk zijn de sporen van konijnen in de sneeuw terug te vinden en hebben de boombeschermers hun nut bewezen.

De soorten die zijn aangeplant zijn:

Pruim:
Anne Späth, Aprimira, Belspruim, Boerenblauwe, Early Laxton, Excalibur, Jefferson, Monsieur Hätif, Ontario, Opal, Reine Claude d'Althan, Reine Claude d'Oullins, Reine Claude van Schouwen, Rode abrikozepruim, The Czar, Valor, Voyageur, Wagenheim Frühzwetsche

Appel:
Ananasreinette, Beauty of Bath, Benoni, Bloemeezoet, Brabantse Bellefleur, Canada Gris, Citroenappel / Seesterm Zitronenapfel, Court-Pendu, Dantziger Kantapfel, Drentsche Bellefleur, Eisdener Klumpke (Eijsdener), Golden Pearmain' / 'Englisch Winter, Groninger Kroon, Jacob Fisher, Jos Musch, Kaiser Alexander, Lemoenappel, Lombarts Calville, Ontario, Rode Boskoop, Rode Dijkmanszoet, Schöner von Nordhausen, Transparent Jaune' (Weißer Klarapfel), Valkappel, Veendammer glorie, Wieneker, Zigeunerin, Zoete ermgaard, Zoete Kroon, Zoete Oranje, Zuccalmagliorenette

Peer:
Beurré Alexandre Lucas, Beurré Hardy' (Gellerts Butterbirne), Beure de Merode' (Gellerts Butterbirne), Bonne Louise d'Avranches, Charneux, Comtesse de Paris, Dirkjespeer, Franse Wijnpeer, Oranjepeer, Pastoorpeer, Pondspeer, Precoce de Trevoux, Rode Williams, Soldat Laboureur, Triomphe de Vienne, Williams Bon Chrétien, Zoete Brederode,  Nashipeer 'Kosui', Nashipeer 'Tama'

Kers:
Bigarreau Burlat, Dönische. Gelbe Knorpelkirsche, Gr. Späte Schw. Knorpe, Karina, Merton Premier, Regina, Sam, Stella, Sylvia (Zuikers), Varikse Zwarte


Bewatering:
De laatste nog uit te voeren werkzaamheden bestaan uit het aanbrengen van een druppelslang aan de onderste steundraad voor het geven van water tijdens droge periodes.
Op 13 maart zijn de materialen besteld bij Wildkamp vestiging Borculo. 
Er is gebruik gemaakt van 132m Rain-Bird druppelslang rond 16mm met om de 33cm een druppelaar met een capaciteit van 2,3 liter/uur. Met totaal 400 druppelaars hebben wij het over 920 liter/uur.
Om er voor te zorgen dat de druppelaars niet dicht gaan zitten met zand en roest word er gebruik gemaakt van een Cintropur vloeistoffilter de ‘NW 25 CTN-DUO CNT-TIO’ met een filtercapaciteit van 5500 liter/uur. Om de druk in de leidingen contant te houden, voor een optimale werking, dient er een drukreduceer geplaatst te worden voor de druppelslang. Er is gebruik gemaakt van de Gardena ‘Micro-Drip-System Basisapparaat 2000’ die het water ook filtert en de druk reduceert tot 1.5 Bar. De doorvoercapaciteit is 2000 liter/uur.
De beregeningsinstallatie werd vervolgens op 25 maart 2014 aangelegd.

Onderhoud:
Periodiek worden de stroken ontdaan van onkruiden en met een driepoot los gekrabd. Met een graskantsnijder worden de grasstroken langs de fruitbomen afgesneden om de strook zwart te houden.
Voor de overige onderhoudswerkzaamheden wordt verwezen naar het artikel: Snoeien Fruithaag.